Suriye’deki Çevrim İçi Sosyal Ağlar
Suriye Ortadoğu’da Internet’le tanışan son ülkelerin arasındadır. 24 Şubat 1996’da, Suriye Telekomünikasyon Kurumu (STE), başbakanlık ofisinden konuyla ilgili izin almıştır ve Suriye’nin Ülke Üst Düzey Etki Alanı Yasası’na karşı sorumludur. İki hafta sonra, STE Suriye Bilgisayar Toplumu (SCS) ile bir anlaşma imzalamış, ülkenin gelecekteki devlet başkanı Beşşar Esad başına geçmiş, hükümet kurumlarının Internet’e girmesi için bir ilk değerlendirmeye yönelmiştir. Sonuç, ileriye gitmek için bir karar olmuş, takip eden durumlar deklare edilmiştir:
- Internet enformasyonun büyük bir zenginliğidir ve servisler öğrenci ve araştırmacılar için ulaşılabilir durumdadır;
- ticari tanıtım ve ticaret için önemli bir mekandır;
- Suriye kurumları, Internet’i Suriye’nin kültürel, arkeolojik ve tarihi alaşımı ve sonra turizm endüstrisi için istihdam edebilir;
- Suriye’nin konumları ve hakları, yaşamsal siyasal sorunlar üzerinde, sonra da “hatalı durumlar, yalanlar, ve Internet sitelerinde uluslararası Siyonizm tarafından desteklenen [1] Suriye hakkında tahrif edilmiş bakışlar” karşısında ilerletilebilir.
18 ay sonra, 17 Kasım 1997’de, Suriye, seçilmiş hükümet organlarından Internet’e 150 bağlantı başlattı. 1999 başında, erişilebilirlik kamuya genişletildi ve e-posta, sörf ve dosya transferi (FTP) kapasitesi ülke çevresine çıkarıldı.
Suriye rejiminin Internet’e bakışı, bölgedeki diğer hükümetlerinkine benzemekte, çevrim içi uygun eleştirel materyali saymakta, ülkede yönetilen teknolojik inovasyonu büyük bir dikkatle güvence altına alırken, istenmeyen kültürel ve politik sızmayı uzaklaştırmak ve sonra nüfus üzerine sızmasını engellemek için kontrol etmektedir. Bu yüzden, otoriteler Internet erişimini yalnız onaydan sonra kabul ederek, içeriği kontrol ve izleme ehliyetine sahip olmuşlardır. Suriyeli kullanıcılar üzerindeki sınırlamalara ek olarak, bilgisayarı satın alma ve Internet’e erişim bedeli yüksektir ve ülke alt düzey iletişim altyapısına sahiptir. Emin olmak için, Internet kullanımı on yılın başında %12.000(!)’den aşağı değildir, kısmi olarak çünkü bedel düşürülmş, kısmi çünkü erişim için, Suriye’nin göreli eğitimli nüfusundan yoğun istek vardır. Bununla birlikte rejim erişim üzerindeki kontrolünün devam edeceğini netleştirmiş ve ülkenin “gelenekleri ve alışkanlıkları”yla bağlantılı olarak, bazı siteler hala bloke edilmiş durumdadır. [2]
Bu yüzden, sadece nüfusun %16.4’ü şu anda Internet kullanmaktadır. Ayrıca, Suriye’de otoriteler tarafından düzenlenen sınırlamalarla, ‘Sınır Tanımayan Gazeteciler’in sözcükleri, “Internet’in düşmanları” kılınmaktadır. [3] Suriye otoriteleri insan hakları, konuşma özgürlüğü, Suriyeli muhalif örgütler ve Suriye’nin Kürt azınlığı konulu materyallere sahip web sitelerini, pornografik ve İsrail’li sitelerin yanında bloke etmektedir. Geçen yıllarda, uluslararası sosyal ağ sitelerini de bloke etmeye, ülkedeki popülaritelerinin ışığında bloke ettiler. Hatta 2007’de Suriye, Internet kullanıcılarının ve blog yazarlarının “Ortadoğu’daki en geniş cezaevi” oldu. [4] (bunun yanında 2009’da blog yazarı olmak için en kötü 10 ülke arasına girdi). [5] Gerçekten de, blog yazarları sıklıkla hapis cezalarına çarptırılmakta ve otoriteler tarafından etkinlikleriyle ilgili çeşitli yollarla takip edilmektedirler.
Ters yönden, Suriye vatandaşları tarafından, bazı servislere erişimi engellenen Batılı Internet şirketleri vardır. Sözgelimi, Nisan 2009’da, iş odaklı sosyal ağ ‘LinkedIn’’e Suriye tarafından erişim bloke edilmektedir, ancak Twitter’da ifade edildiği gibi, takip eden kullanıcılar tarafından, diğerlerinin arasında acımasızca protesto edilmiştir. LinkedIn kendi ilk aksiyonunu bir insanlık hatası olarak açıklamaktadır. Ancak ‘Google’ ve ‘Sun’ gibi internet firmaları, rutin olarak Suriyeli kullanıcıların bazı servisleri kullanmasını, ABD hükümetinin kısıtlamalarıyla bağlantılı olarak ürün ve hizmetlerin ülkeye girmesini engellemektedir.
Bununla birlikte, bu sınırlamalar, Internet’in sızmasını ve Suriye’deki sosyal ağ sitelerinin yayılmasını, enformasyonun ülkede ve ötesinde dağıtılmasında önemli bir araç olarak yaratmaktadır. Kullanıcılar, otoritelerin ifade özgürlüğü ve çevrim içi baskı gruplarının, ülkenin karşılaştığı ekonomik ve sosyal sorunlar için organize eylemlerini sınırlamalarını by-pass etmek için sıklıkla yollar bulmaktadır. Arapça dahil değişik dillerde işleyen ‘Facebook’ sosyal ağ sitesi Suriye’de özellikle popülerdir.
Suriye hükümetinin Facebook aleyhindeki son kampanyası ve boykot çağrısı, sosyal ağ siteleri sorununu kamusal düzey zeminine getirmiştir. Sorun, Facebook yönetiminin Golan Tepeleri’ni İsrail’in bir parçası olarak gözden geçiren kararını takiben, kullanıcı olan İsrail’li yerleşimcileri, İsrail’in sakinleri olarak kaydetmiş, daha önce de olduğu gibi, Suriye sakinleri olarak kaydetmemiştir. Hatta Suriye’nin tüm siteyi bloke ettiği bildirilmiştir. Gerçekte, erişim zaten iki yıldan beri engellenmiş, hem doğrudan ve hem de proxy siteler yoluyla, Facebook’u kimlik belirtmeksizin kullanmak mümkün olmuştur. [6]
Sosyal ağ sitelerini kısıtlama, Internet kullanıcılarının bir diğeriyle bağlantısını, eğer ülke içinde ve ötesindeyse, çabalamak ve engellemek için tasarlamışlardı. Gerçekten, çevrim içi bağlantıların geçmişte İsrailli ve Suriyeli sakinler arasında, Facebook proxy siteleriyle kurulduğu not edilmelidir. Facebook ülke içi ve dışından, Suriye bağlantılı, çok az sayıda olanlardan, binlerce kişiyi barındıranlara kadar, yüzlerce grubu içermektedir. Tamamı şu konuları kaplamaktadır: turizm, iş, teknoloji, resim ve müzik, spor ve öğrenci yaşamı.Bu siteler aynı zamanda kullanıcıların çevrim içi protestolarını, bazen söz edilebilecek etkiyle uygun kılmaktadır. Sözgelimi, yetişkin olmayan olmayan bir genç kıza tecavüz edilmesi, çocukların cinsel istismarı hakkında bir kamusal tartışmayı harekete geçirmiş, binlerce insan, çevrim içi kampanyaya teşekkür etme gereği duymuştur. Bir çevrim içi kampanya, kişisel statülerinin görünümü, hükümet kararına göre kesin olan kişilerle ilgili yasa tasarısına karşı, teklif edilen konumla ilgili projeyi rafa kaldırmıştır. Diğer çevrim içi savaş alanları, tüm çevrim içi engellemelerin kaldırılmasını içermiş, hatta bir kişisel itiraz Suriye devlet başkanı Beşşar Esad tarafından yapılmış; ve yerel blog yazarları tarafından cep telefonu üreticilerine karşı, kalite ve hizmetin üzerindeki fiyatlar yüzünden boykot çağrısı yapılmıştır. Ek olarak Suriyeli Facebook kullanıcıları eylemleri yüzünden hapiste olanlar adına etkinlik organize etmişlerdir.
‘YouTube’ da, resmi politikalara karşı olan Suriyeliler tarafından, gayelerini teşvik etmek için kullanılmaktadır. Söz gelimi, Suriye’nin Kürt azınlığının baskı altında tutulmasını belgeleyen klipler yüklenmiştir. Tepki olarak, Ağustos 2007’de site otoriteler tarafından bloke edilmiştir, çünkü klip devlet başkanının eşinin elbisesinin rüzgarda titremesini resmi bir devlet işlevi olarak göstermiştir. Benzer biçimde, Mayıs 2008’de, Arap dilindeki Wikipedia sitesine erişiminin tüm internet servis sağlayıcıları tarafından bloke edildiği bildirilmiş, açıklama yapmadan, Şubat 2009’da benzeri görülmemiş bir adımla, kısıtlama kaldırılmıştır.
Suriye’deki sosyal ağlar, baskı gruplarını örgütlemek için bir araç olarak hizmet etmekte, günlük yaşamda yapılamayan bazı şeyler, rejimin ağır elli gözetim ve baskılarına karşı yapılmaktadır. Bu ağlar, Internet’in gücü karşısında, sadece enformasyonun iletilmesinde aşırı biçimde siyasal çevrenin engellenmesinin gelecekteki somut tanıklığını sağlamamaktadır ancak aynı zamanda bu ülkelerin sosyal değişimi için bir temel yaratmaktadır. Suriye gibi yüksek derecede merkezileşmiş otoriter rejimlere karşı, doğrudan bir meydan okuma oluşturmaktadırlar. Bu meydan okuma sadece yılların önünde değil, Internet gibi genişleyerek ülkeye ulaşmaktadır.
[1] Dr. Hasna Askhita, “L’internet en Syrie,”, Assad National Library, Damascus.
Paper delivered at the International Federation of Library Associations & Institutions meeting, “Réseaux pour le développement des Bibliothèques dans les Etats Arabes.” Beirut, 2-4 March 2000.
[2] SyriaLive.net, “Syrian Internet Installation and Subscription Rates to be Scrapped,” Computer and Internet – 2002, 5 March 2002.
http://web.archive.org/web/20071212172006/http://www.syrialive.net/computer/archive/com-puter_2002.htm
[3] http://www.rsf.org
[4] Reporters Without Borders, “Syria,” 1 February 2007.
http://www.rsf.org/Syria,20777.html
[5] Committee to Protect Journalists, “10 Worst Countries to be a Blogger,” 30 April 2009.
http://cpj.org/reports/2009/04/10-worst-countries-to-be-a-blogger.php
[6] http://www.gotofacebook.co.za, http://facebookoxy.com
